Bài 77: Cách làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

I. Kiến thức cần nhớ

Bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) có thể bàn về chủ đề, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện.

Bài làm cần đảm bảo đầy đủ các phần của một bài văn nghị luận:

- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm (tùy theo yêu cầu cụ thể của đề bài) và nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình.

- Thân bài: Nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm; có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu, xác thực.

- Kết bài: Nêu nhận định, đánh giá chung của mình về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).

Trong quá trình triển khai các luận điểm, luận cứ cần thể hiện sự cảm thụ và ý kiến riêng của người viết về tác phẩm.

Giữa các phần, các đoạn của bài văn cần có sự kết hợp lí lẽ, tự nhiên.

II. Soạn bài

1. Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

a. Các đề bài trên đã nêu ra các vấn đề về tư tưởng chủ đề, nghệ thuật, nhân vật trong tác phẩm truyện.

Đề 1: Nêu lên vấn đề cần nghị luận là chủ đề người phụ nữ trong tác phẩm Truyện người con gái Nam Xương.

Đề 2: Nêu lên vấn đề nghị luận là nghệ thuật cốt truyện của tác phẩm Làng.

Đề 3: Nêu lên vấn đề nghị luận là nhân vật Thúy Kiều trong tác phẩm Truyện Kiều.

Đề 4: Nêu lên vấn đề cần nghị luận là chủ đề của tác phẩm.

b.

- Đề bài phân tích yêu cầu phân tích tác phẩm để nhận xét tác phẩm dưới các góc độ.

- Đề bài suy nghĩ yêu cầu đề xuất nhận xét tác phẩm trên cơ sở một tư tưởng, góc nhìn nào đó.

2. Các bước làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

(Sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2, tr 65 - 67)

III. Luyện tập

Đề bài: Suy nghĩ về truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.

Mở bài: Học sinh có thể tham khảo gợi ý sau:

Nam Cao là một gương mặt tiêu biểu của trào lưu văn học hiện thực Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945. Ông đã để lại cho nền văn học nước nhà những tác phẩm hiện thực về người nông dân và người tri thức trong xã hội thực dân nửa phong kiến như: Chí Phèo, Đời thừa, Lang rận, Trăng sáng,… Trong đó, Lão Hạc là một truyện ngắn về đề tài người nông dân trong xã hội cũ có ý nghĩa sâu sắc với nhân vật chính là lão Hạc một người nông dân lương thiện nhưng phải đối diện với bi kịch của cuộc đời.

Thân bài: Học sinh có thể tham khảo gợi ý sau:

Cái chết của lão Hạc khiến chúng ta đau đớn nhận ra một tình phụ tử thiêng liêng và thăm thẳm. Trước sự lựa chọn giữa sự sống và cái chết, lão đã chọn cho mình một cái chết cao ngạo và thảm khốc. Nếu lão sống, thì lão phải bán mảnh vườn lão hứa với vợ để dành cho con trai. Vì thế, để giữ lại mảnh vườn cho đứa con trai duy nhất và giữ lại sự trong sạch, nhân cách của bản thân lão Hạc đã lựa chọn cái chết. Một cái chết được lão lựa chọn, được chuẩn bị sẵn. Lão chọn cho mình bả chó để chết như một con chó, để chết như Cậu Vàng - người bạn thân thiết nhất của ông. Đó là một lựa chọn đau đớn tột cùng của thân phận con người.